terror
Photo: Faye Dunaway, scene from 'Chinatown' by R.Polanski
Picture of Theodoros papaioannou

Theodoros papaioannou

Μεταξύ ναρκισσισμού και φρίκης – σκηνοθετώντας τη δύση της Δύσης

Την εποχή του καπιταλισμού της παρακολούθησης, στην επικράτεια του καισαροπαπισμού των αλγορίθμων, μέσα στο σύμπαν της οργουελικής δυστοπίας της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, η Πελοποννησιακο-πολεμική συνθήκη επικαιροποιείται και ο Άνθρωπος ασφυκτιά ξανά μεταξύ δύο συμπληγάδων, αφού το αφήγημα της παγίδας του Θουκυδίδη θέλει ως αντίπαλα τα εξής δύο στρατόπεδα: αυτό της έμμεσης βίας της ψευδεπίγραφης δημοκρατίας που διαβάλλει κι εκείνο της άμεσης βίας της δομοκρατίας που επιβάλει.

Η Δύση είναι δισυπόστατη. Οι δύο υποστάσεις της συγκρούονται αλλά και εισδύουν η μία στην άλλη.

Και οι δύο έχουν την ίδια αρχή χαραγμένη στο γενετικό τους υλικό, αρχή η οποία θέλει το ανθρώπινο ον ως ιδιαίτερο και μοναδικά φωτεινό να αποστασιοποιείται, να υπέρκειται και να υπερτερεί του Κόσμου – Φύσης.

Η πρώτη ταυτίζεται με την τάση για επιβολή και απαντάται στον καισαροπαπισμό, τη φεουδαρχία και την αποικιοκρατία. Η δεύτερη συνυφαίνεται με την απελευθέρωση και συναντάται στον φιλελευθερισμό, την αστική δημοκρατία και τις έννοιες της επανάστασης και της προόδου.

Εξατομίκευση και εξαντικειμένιση η Δύση, με τη σταδιακή κυριαρχία των αστικών τάξεων στο οικονομικό και το πολιτικό πεδίο από τον 14ο έως τον 19ο αιώνα, μεταβαίνει από τη λατρεία του Θεανθρώπου, όπως αυτή εκφράζεται στην υπακοή σε έναν απόλυτο ιστορικό θεσμό – θεματοφύλακα της μεταφυσικής θεμελίωσης των αξιών, στον θετικισμό και την απολυτοποίηση της ελεύθερης βούλησης. Η χειραφέτηση από τα δεσμά της φεουδαρχίας και του καισαροπαπισμού δίνει το έναυσμα για τη βιομηχανική επανάσταση, την καπιταλιστική έκρηξη και την αστική δημοκρατία.

Η αύξουσα επιστημονική γνώση αποτυπωμένη στην τεχνολογική και τεχνική εξέλιξη καταδεικνύει την ολοένα και πιο αποκλίνουσα σχέση του ανθρώπου-υποκειμένου με τη Φύση-Κόσμο-αντικείμενο και νοηματοδοτεί τον όρο πρόοδο ως γραμμική πορεία του ανθρώπου-υποκειμένου δημιουργού και εξουσιαστή μέσα σε ένα πλαίσιο αυτό-ολοκλήρωσης παράλληλο του κοσμικού γίγνεσθαι που ονομάζεται ιστορικότητα.

Μέσα σ’ αυτό το γραμμικό πλαίσιο ο Χέγκελ συναντά τον Καντ, η ολοκλήρωση του ανθρώπινου πνεύματος συμβαίνει μέσα στην Ιστορία και η ηθική της λογικής που ευνοεί αυτήν την κίνηση προβάλλει σαν κατηγορηματική προσταγή.

Από την καταδυναστευτική επιβολή του γραφειοκρατικοποιημένου Θεού περνάμε στην κυριαρχική βουλιμία του Ανθρωπόθεου και από τον εκχριστιανιστική επέκταση στην αποικιοκρατία του Διαφωτισμού. Οι τρεις ιδεολογίες – πολιτικές οικογένειες: ο φιλελευθερισμός, ο φασισμός και ο σοσιαλισμός – μαρξισμός, είτε ως τάσεις εναρμόνισης είτε ως απότοκα αντίδρασης, αποτυπώνουν τη ρήξη με τον προνεωτερικό κόσμο και πλαισιώνουν τη λογική του διπόλου βιομηχανική παραγωγή – καπιταλιστική επέκταση, εντάσσοντας ανθρώπους και κοινωνίες, χώρες και ηπείρους στον κόσμο της νεωτερικότητας. 

Ο 20ος αιώνας, εξασθενώντας με τους δύο μεγάλους πολέμους του την Ευρώπη, θέλει την επιβολή των κερδοσκόπων δυτικών ελίτ να συνυφαίνεται με τη ναρκισσιστική προβολή της δυτικής οντολογίας στην Ανατολή. Σε αναζήτηση βιομηχανικών εργατών και καταναλωτών, η αποβιομηχανισμένη, σε μεγάλο βαθμό, Δύση αποπειράται να μεταβάλλει τα ψυχολογικά υπόβαθρα και τις νοοτροπίες μεγάλων λαών της Ανατολής.   Ο σοβιετισμός, ο κεμαλισμός και ο μαοϊσμός αποτελούν τις χαρακτηριστικότερες εκφάνσεις αυτής της απόπειρας ένταξης μεγάλων διεθνοπολιτικών υποκειμένων στη νεωτερικότητα και διάρρηξης της σχέσης των τεράστιων πληθυσμών τους με τις μη δυτικής ρίζας κοσμοθεωρίες τους. Ωστόσο, παρά την ισχύ και τη δριμύτητά τους, παραμένουν απόπειρες που δε μεταβάλλουν ριζικά το modus vivendi των πολιτισμικά αλλότριων προς τη Δύση κοινωνιών ώστε να τις εντάξουν αρμονικά στον νεωτερικό κόσμο, δημιουργώντας έναν πολιτικό πολιτισμό που θα ανταποκρίνεται στο νέο βιομηχανικο-καπιταλιστικό γίγνεσθαι όπως συνέβη στο δυτικό ημισφαίριο. Ως εκ τούτου, η μετάσταση κεφαλαιακού και βιομηχανικού όγκου στην Ανατολή και η μεταφορά τεχνογνωσίας οδηγούν στην απότομη μεταμόρφωση αυτών των κοινωνιών και των υπηκόων τους και, σε πολλές περιπτώσεις, η βίαιη εκβιομηχάνιση και η απότομη αστικοποίηση ταυτίζονται με την παραμόρφωση του αστικού τοπίου και του φυσικού περιβάλλοντος.

Εκδυτικισμός σημαίνει, ως επί το πλείστον, εκσυγχρονισμός στο τεχνικό πεδίο. Το Spreading democracy to the East αποτυγχάνει και μεταλλάσσεται στο γενικότερο κι ελεύθερο σε διάφορες ερμηνείες Spreading West to the East.

Οι νέες υβριδικές αυτοκρατορικές πραγματώσεις της Ανατολής συναιρούν βιομηχανικότητα, τεχνολογία αιχμής και απολυταρχία. Υιοθετούν τους κώδικες και τις μεθόδους ελέγχου, κυριαρχίας και εντέλει αυτοεγκλωβισμού του δυτικού αθέου, φιλελεύθερου και δημοκράτη για να τα προσαρμόσουν στο δικό τους δομοκρατικό (Κίνα) ή θεοκρατικό (Ερντογανική Τουρκία) αυτοκρατορικό σύστημα – όραμα.

Αποθεωτική σύνθεση υλισμού και δομοκρατίας, η σινική κοσμοκρατορική ενατένιση τελεί υπό την αιγίδα της Δύσης. Όχι της δημοκρατικής Δύσης των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη, της Αμερικανικής και της Γαλλικής Επανάστασης, αλλά της Δύσης των conquistadores και της Δύσης της άμετρης βιομηχανικότητας και του βουλιμικού επεκτατισμού του Ανθρωπόθεου που κατακυριεύει τη Φύση, καταντώντας τη τελικό προϊόν προς ιδία εκμετάλλευση και κερδοσκοπία.

Το φιλελεύθερο πρόταγμα για μία ενοποιητική στο όνομα των ελευθεριών και των δικαιωμάτων του ατόμου και του πολίτη παγκοσμιότητας που δέσποσε στο μετανεωτερικό φαντασιακό μοιάζει να δίνει τη θέση του στο πρόσταγμα της περιχαράκωσης σε φοβικά έθνη-κράτη – απότοκα της αντανακλαστικής αντίδρασης των δυτικών κοινωνιών στην ισοπεδωτική για τις συλλογικές ταυτότητες παγκοσμιοποίηση και σε μετανεωτερικές αυτοκρατορίες – αποτελέσματα μετάγγισης καπιταλιστικής οντολογίας, βιομηχανίας και τεχνολογίας σε πελώρια σώματα με προνεωτερικά χαρακτηριστικά.    

Τον 21ο αιώνα, η Δύση δε θα δύσει αλλά θα υπάρξει στην πιο φρικιαστική  μορφή της μέσα και στους νέους δρώντες – τις απολυταρχικές αυτοκρατορίες του 4ου βιομηχανικού κύκλου.

Όσο ο  άναρχος ερωτισμός του στιγμιαίου βιώματος υπονομεύεται από την άγονη αγωνία του μετρήσιμου χρόνου, την απολυταρχία της διάρκειας και τον τρόμο του βιολογικού θανάτου, η ανθρωπότητα, από τη Δύση έως την Ανατολή, θα παραμένει  πιστή σε αυτήν την πορεία της υπαρξιακής ομηρείας με εκλάμψεις ελευθερίας.

Αυξανόμενη πληθυσμιακά με γεωμετρική πρόοδο, ζητώντας να ορίσει την πορεία της μέσα στο σύμπαν και αναζητώντας έναν τρόπο καθοδήγησης του δημιουργικού της νεύρου και διάχυσης της ζωτικής της ενέργειας μέσα στο χωροχρονικό συνεχές μέσω ενός προτύπου κυβερνησιμότητας, εκούσια ή ακούσια αναθέτει στις ελίτ της τη διαχείρισή της, αυτοεγκλωβιζόμενη σε έναν υλικό ή άυλο λαβύρινθο καφκικού τύπου.

Την εποχή του καπιταλισμού της παρακολούθησης, στην επικράτεια του καισαροπαπισμού των αλγορίθμων, μέσα στο σύμπαν της οργουελικής δυστοπίας της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, η Πελοποννησιακο-πολεμική συνθήκη επικαιροποιείται και ο Άνθρωπος ασφυκτιά ξανά μεταξύ δύο συμπληγάδων, αφού το αφήγημα της παγίδας του Θουκυδίδη θέλει ως αντίπαλα τα εξής δύο στρατόπεδα: αυτό της έμμεσης βίας της ψευδεπίγραφης δημοκρατίας που διαβάλει κι εκείνο της άμεσης βίας της δομοκρατίας που επιβάλει.

αλλες δημοσιευσεις